Kwaliteiten, interesses en de acht domeinen van het secundair onderwijs

De basis voor het maken van een goede studie- en schoolkeuze is het hebben van zelfkennis. Weet hebben van wat je sterke punten zijn, wat je goed kan en graag doet, lijken simpele vragen maar zijn niet altijd even makkelijk te beantwoorden, zeker als je weet dat sommige kwaliteiten en talenten van leerlingen in een schoolse context vaak onder de radar blijven. Als leerkracht is het dus jouw taak om de leerlingen situaties aan te reiken waarin ze de mogelijkheid krijgen om hun kwaliteiten verder te ontdekken, leren in te zetten en te ontwikkelen. Door deze kwaliteiten en persoonlijke interesses expliciet te verbinden aan het keuzeproces, versterk je als leerkracht het toekomstperspectief van leerlingen en laat je hen schitteren.
Kwaliteiten, interesses en de acht domeinen van het secundair onderwijs is een derde belangrijke thema binnen het studie- en schoolkeuzeproces waarop jij als leerkracht moet inspelen. Dit thema valt opnieuw uiteen in drie subonderdelen. In de mindmap rechts kun je alle relevante tools voor dit thema raadplegen. Daarbij vind je hieronder een samenvatting van elk onderdeel waarin de tools nogmaals aangehaald worden. Tot slot formuleren we nog de valkuilen die binnen dit thema aanwezig zijn en waarop jij als leerkracht het best let.

Kwaliteiten en interesses verkennen

Het vreemde aan de ontdekkingstocht over je eigen kwaliteiten is dat een ander ze sneller opmerkt dan dat je ze zelf ziet en beleeft. Het is dus door dingen te doen, te experimenteren, dat je ontdekt waar je goed in bent en plezier aan beleeft. Hierbij ben jij als leerkracht voor beide aspecten goed gepositioneerd om de kwaliteiten en interesses van je leerlingen naar boven te brengen. Zorg voor een experimentele leer- en leefomgeving, waarbij je leerlingen nieuwe ervaringen aanbiedt, hun leefwereld vergroot en hun laat kennismaken met nog onbekende elementen. Durf hierbij ook over je klasmuren heen te gaan door na te gaan waarmee je leerlingen thuis of in hun vrije tijd mee bezig zijn. Er zijn namelijk meer kwaliteiten dan enkel de schoolse kennis en vaardigheden.

Belangrijk hierbij is dat je als leerkracht een brede benadering van kwaliteiten en interesses hanteert om de leerlingen in hun ontdekkingstocht te ondersteunen. Zo kan je o.a. werken met de meervoudige intelligenties van Gardner of de talentenarchipel om een talentenmodel op te stellen. Echter, ook zonder deze modellen kan je leerlingen hun kwaliteiten en interesses verkennen en benutten, bijvoorbeeld via een project- of atelierwerking.

Tot slot kan je leerlingen hun leefwereld ook verbreden door hen kennis te laten maken met verschillende beroepen van mensen. Je kan hen bijvoorbeeld hun eigen ouders laten interviewen of een bezoek brengen aan het Beroepenhuis. Hier ontdekken ze een waaier aan beroepen, waarbij vooral de technische en praktisch uitvoerende beroepen in de kijker staan, en leren ze hun eigen kwaliteiten en interesses nog beter kennen.
Hieronder vind je enkele tools die jou als leerkracht kunnen helpen in het verkennen van de kwaliteiten en interesses van jouw leerlingen:

Quickscan: Deze quickscan kan je als leerkracht gebruiken om na te gaan of jouw school al dan niet voorziet in een breed aanbod aan activiteiten om de kwaliteiten en interesses te verkennen.
Oefeningen rond kwaliteiten: Via deze link kom je terecht op de toolbox waar je kan zoeken achter oefeningen om de kwaliteiten van je leerlingen te verkennen.
Talentenarchipel: Hierin lees je als leerkracht een praktijkvoorbeeld hoe je de talentenarchipel kan inzetten in de klascontext.
Atelierwerking: Dit praktijkvoorbeeld laat je zien hoe je leerlingen kan laten proeven van nieuwe dingen die in de gewone lessen niet altijd aan bod komen.
Beroepenwandeling: In dit praktijkvoorbeeld vind je meer informatie over hoe je leerlingen kan laten kennismaken met verschillende beroepen om o.a. hun leefwereld te verbreden.
Beroepenhuis: Op deze website kunnen de leerlingen nog meer informatie vinden over het Beroepenhuis en hun werking.

Kwaliteiten van leerlingen in kaart brengen

Elke leerling schittert wel in iets. Leerlingen bijgevolg laten uitblinken in iets is een eerste stap in het keuzeproces die finaal leidt tot een studiekeuze. Daarom is werken rond interesses en kwaliteiten erg belangrijk. Dit kan je als leerkracht doen door een brede kijk op kwaliteiten te hanteren. Uiteindelijk zou het in kaart brengen en benoemen van kwaliteit, talent en interesses van leerlingen een tweede natuur moeten zijn bij jou als leerkracht.

In de volgende stap staat het samenbrengen van al die kwaliteiten centraal. Ga samen met het schoolteam na op welke manier je de volledige schoolloopbaan van elke leerling goed kunt bijhouden en wat zijn of haar mogelijkheden, kwaliteiten en talenten zijn. Het systematisch benoemen en bijhouden ervan zorgt namelijk voor een rijkdom aan kennis over hoe de leerling is geëvolueerd. Deze info kan erg van pas komen bij het studie- en schoolkeuzeproces aan het eind van de basisschool.
Er zijn diverse manieren om dit te documenteren, in de praktijk te brengen en tegelijk kunnen diverse organen en momenten hier voor nuttig zijn: klassenraden, MDO’s, overgangsgesprekken … Met andere woorden, zet rond groei en ontwikkeling een sterk beleid op poten. Een meer formele neerslag over de kwaliteiten kan genoteerd worden in het schoolrapport. Hierin maak je ouders en leerlingen duidelijk wat echt telt in jouw school.

Tot slot zijn ook ouders cruciale partners in het werken rond kwaliteiten en interesses. Zij kennen hun kind op een andere manier, wat soms een verrassend en vernieuwend beeld kan opleveren. Richt je tijdens oudercontacten dus niet alleen op de resultaten, maar ook op die kwaliteiten en interesses.

De volgende vijf tools zijn van belang binnen dit onderdeel:

Quickscan: Deze quickscan kan je als leerkracht gebruiken om na te gaan of jouw school al dan niet voorziet in een breed aanbod aan activiteiten om de kwaliteiten en interesses te verkennen.
Screeningtool: Het keuzeproces is het werk van het werk van het hele schoolteam. Met deze tool kun je in kaart brengen in welke mate jouw schoolteam betrokken is bij de onderwijsloopbaanbegeleiding van de leerlingen. Daarbij kan het ook een hulp bieden in het ontwikkelen van sterk beleid rond groei en ontwikkeling.
Tips: Via deze link kom je terecht op een webpagina waar je tips vind om op een brede manier te evalueren en de kwaliteiten een plaats te geven op het rapport.

Omtrent de kwaliteiten in het schoolrapport:

Kwaliteiten in het schoolrapport: Dit praktijkvoorbeeld toont aan hoe je als leerkracht kwaliteiten in het schoolrapport kunt aanbrengen.
Inspiratielijst: Deze inspiratielijst geeft je als leerkracht de mogelijkheid om concreet de kwaliteiten van je leerlingen te benoemen.

Leerlingen taal en eigenaarschap geven

Na het ontdekken en samenbundelen van de kwaliteiten en interesses is de volgende stap om leerlingen aan te leren om ze zelf bij te houden. In je rol als coach zal je dan aan het eind van de basisschool hopelijk vaststellen dat leerlingen in staat zijn om aan hun eigen ouders te vertellen waar ze goed in zijn, welke werkpunten ze hebben, welke richting ze graag zouden volgen enzovoort.
Het maken van portfolio’s, zoals heen- en weerschriftjes, een trotsmuur of (klas)portfolio, bieden mogelijkheden om de eigen groei, evolutie, passies en kwaliteiten in kaart te brengen. Tijdens dit proces overleg je als leerkracht best samen met je leerlingen. Ze vinden het namelijk tof om zelf opzoek te gaan naar hun sterktes en er met elkaar over te spreken. Op die manier leren ze stapsgewijs een taal om hun sterktes en werkpunten te benoemen, krijgen ze een realistischer beeld van hun eigen mogelijkheden en durven ze meer te vertrouwen op hun eigen kwaliteiten. Uiteindelijk ontwikkelen ze door feedback van leeftijdsgenootjes, ouders en van jou als leerkracht een positief zelfbeeld.

Daarnaast is de context een belangrijk element aangezien kwaliteiten pas komen bovendrijven door beleving en confrontatie. Kijk bijvoorbeeld eens naar jezelf: wanneer functioneer je het best: in een drukke speelplaats of stille klas? … Hou al deze contextuele elementen mee in rekening.
Belangrijk is ook dat leerlingen hun kwaliteiten leren benoemen, bespreken, hier over nadenken en anderen leren betrekken voor reflectie. Geef je leerlingen dus ook die kans door bijvoorbeeld te werken met een werkmoment, samen met hun ouders, rond ‘kwaliteiten’. Of kies voor een kindcontact waarbij je individueel met de leerling in gesprek treedt over zijn of haar functioneren binnen/buiten de schoolmuren, wat een opstap biedt voor het geven van een studieadvies.

Tot slot is de link tussen het capteren van de kwaliteiten en het studie- en schoolkeuzeproces zeker te maken. Beide aspecten bieden immers een aanknopingspunt voor een studie- en schooladvies. In de derde graad is het dan ook opportuun om hier als leerkracht extra op in te zetten. Ga dus het gesprek aan over die kwaliteiten (en niet alleen de schoolse), bijvoorbeeld in het schoolrapport, en betrek hierbij ook de ouders. Zo draag je als leerkracht bij aan de succesvolle verderzetting van de schoolloopbaan van je leerlingen.

De volgend tools zijn binnen dit onderdeel een meerwaarde voor jou als leerkracht:

Oefeningen rond verschillende vormen van portfolio’s: Via deze link kom je terecht op de toolbox waar je kan zoeken achter oefeningen rond verschillende vormen van portfolio’s.
Sjabloon: Dit sjabloon kan je ondersteunen bij het ontdekken en benoemen van de leerlingen hun interesses en kwaliteiten.
Ouder-kindgesprek: Dit praktijkvoorbeeld toont hoe je als ouders en leerlingen samen kunt praten over hun kwaliteiten en interesses als opstart van hun keuzetraject.
Kindcontact: Via deze link kom je terecht op een praktijkvoorbeeld dat je kan inspireren om als leerkracht in gesprek te gaan je leerling(en) over hun kwaliteiten, interesses …
Stappenplan kindcontact: Het stappenplan biedt jou als leerkracht een houvast voor het organiseren van een kindcontact.
Tips: Via deze link kom je terecht op een webpagina waar je tips vind om op een brede manier te evalueren en de kwaliteiten een plaats te geven op het rapport.

Valkuilen

De uitdaging bij de ontdekkings- en zoektocht naar kwaliteiten en interesses van leerlingen kan af en toe gezien worden als een soort ‘bedrijfsblindheid’; Zo kijk je als leerkracht snel naar wat leerlingen goed kunnen in een schoolse context, waarbij je hun brede persoonlijkheid vergeet of onderwaardeert. Een andere valkuil is dat enkel de rapportcijfers centraal staan wanneer de studiekeuze aan de orde is, ondanks de grote nadruk en aandacht voor de kwaliteiten van de leerling. Tot slot worden studierichtingen snel aan bepaalde beroepen gelinkt, waardoor er een verengd beeld wordt gecreëerd. Hou hier dus rekening mee tijdens het studie- en schoolkeuzeproces. Meer informatie over de mogelijke valkuilen binnen dit thema lees je hier.